انکودر آسانسور به قطعه ای الکترومکانیکی گفته می شود که حركت دوراني شفت موتور را لحظه به لحظه به كد هاي ديجيتال يا آنالوگ تبديل و براي درايو تابلو فرمان می فرستد. انکودر ها برای بازخوانی صفر و یک های ارسالی احتیاج به یک دیکودر دارند. شرط بهره گیری از انکودر ها مداربسته بودن (Close loop) بودن است. گفتنی است با عملکرد انکودر، درايو مي تواند مطلوب ترين منحني حركت را در اختيار موتور قرار دهد و حركتي نرم و لذت بخش را براي آسانسور ايجاد نمايد.
درواقع می توان اینطور گفت که انکودر، حسگری است که بر روی محور چرخ، چرخدنده و یا موتور نصب شده و میزان سرعت چرخش و نیز جهت آن را تشخیض می دهد. نقش انکودر در آسانسور بسیار حساس بوده و باید در زمان سرویس به آن توجه ویژه ای کرد.
به منظور داشتن حرکتی نرم و بدون تنش و لرزش در آسانسور ها، می توان از انکودر(جهت مشخص نمودن لحظه ای مشخصات حرکت شفت موتور) استفاده کرد که با اعلام این مشخصات به تابلو فرمان و با کمک درایو می توان بهترین و مطلوب ترین فرکانس را در اختیار موتور گذاشته و به هدف نهایی خود دست یافت.
سخت افزار ماوس (رایج ترین انکودر)، جهت اندازه گیری میزان جابه جایی در سطح مورد استفاده قرار می گیرد. عملکرد این سخت افزار به این شکل است که با حرکت دادن ماوس در سطح، گوی زیرین به حرکت در آمده، موجب به حرکت در آمدن صفحه مدرج در میان سنسور ها شده و در نهایت باعث تولید دو ردیف سیگنال می شود که این سیگنال ها تعیین کننده میزان جابه جایی حول محورهای Y و X می باشند.
در کل انکودرها از لحاظ عملکرد به انواع گوناگونی تقسیم بندی می شوند که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت:
انکودر مطلق وظیفه اندازه گیری موقعیت زاویه ای مطلق و واقعی را بر عهده دارد. هنگامی که انکودر مطلق را روشن می کنید، به شما موقعیت دقیق شافت گردان مورد نظرتان را نشان می دهد. انکودر مطلق این کار را با استفاده از یک سنسور نوری، مغناطیسی یا خازنی انجام میدهد. در واقع، از این سنسور به این علت استفاده می کند که یک کد منحصر به فرد که بر روی دیسکی که به همراه شافت میچرخد قرار دارد، را بخواند.
لازم به ذکر است که یک انکودر مطلق میتواند این عمل را بدون نیاز به چرخاندن شافت انجام دهد. همچنین، میتواند موقعیت دقیق را حتی در صورت قطع شدن موقت برق، حفظ نماید و به شما بگوید هرچه کد های روی دیسک انکودر منحصر به فردتر باشند، میتوانید با استفاده از انکودر مطلق قرائت دقیق تری از موقعیت داشته باشید. در سیستم هایی که نیاز هست موقعیت دقیق شافت را بدانیم، مثلا بعد از قطعی برق، باید از انکودرهای مطلق استفاده کرد.
این قطعه نوعی از انکودرها می باشد که حرکت زاویه ای یا موقعیت شافت را به یک کد آنالوگ یا دیجیتال تبدیل میکند و به همین شکل می تواند موقعیت یا حرکت را تشخیص دهد. گفتنی است انکودر های افزایشی همواره نوعی از رایج ترین انکودر های گردان هستند.
انکودرهای افزایشی، فیدبک سرعت و فیدبک فاصله را به نحوی بسیار عالی میفرستند. از آنجایی که سنسور های معدودی در آن به کار رفته است، این نوع انکودر ها ساده و مقرون به صرفه هستند. انکودر های افزایشی تنها قادرند اطلاعات تغییر را به شما ارائه دهند؛ بنابراین در صورتی که مایل هستید حرکت را نیز حساب کنید، به یک دستگاه مرجع نیاز خواهید داشت.
انکودر های نوری مطلق از تکنولوژی مشابهی با انکودر های افزایشی استفاده میکنند، اما تفاوت آن ها در نحوه کار در این است که از باند های متعددی استفاده می کنند تا الگوی منحصر به فردی بر روی دیسک ایجاد نمایند. از طریق این الگوی منحصر به فرد، میتوانند موقعیت دقیق را شناسایی کنند و در صورتی که شرایط خاصی پیش بیاید که انکودر متوقف شود، مثلا برق قطع شود، پس از آن به طور دقیق خواهید دانست که موتور کجا قرار دارد.
در این انکودر ها، در صورت قطع برق شمارش از دست میرود (برعکس انکودر های مطلق) همچنین، از لحاظ ساختمانی به دستههای زیر تقسیم بندی می شوند:
انکودر های خطی مبدل را به منظور اندازه گیری فاصله بین دو نقطه به کار می گیرند. این انکودر از یک مبدل جهت اندازه گیری فاصله بین دو نقطه استفاده می نماید. این انکودر ها قادرند از یک میله یا یک کابل استفاده کنند که در میان مبدل انکودر و جسمی که حرکت آن اندازه گیری میشود، قرار می گیرد.
در زمان حرکت، اطلاعات مبدل که به وسیله میله یا کابل جمع آوری شده است، یک سیگنال خروجی تولید میکند که در موقعیت خطی با حرکت جسم مورد نظر قرار دارد. همانطور که فاصله اندازه گیری میشود، مبدل خطی از این اطلاعات برای مشخص کردن موقعیت جسم استفاده میکند.
نوع دوار که اغلب به آن انکودر شافت نیز گفته میشود، نوعی دستگاه الکترومغناطیسی است که موقعیت زاویه ای را به سیگنال های خروجی تبدیل می کند و البته گفتنی است انکودر های دوار به خودی خود می توانند بسته به نوع فیدبک هایی که می فرستند، به انواع افزایشی یا مطلق تقسیم بندی شوند.